Od wiosny do późnej jesieni kleszcze stanowią realne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Mogą przenosić poważne choroby, takie jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Nawet krótki spacer po lesie lub parku może zakończyć się ukąszeniem. Jak skutecznie się chronić i jak postępować, gdy znajdziemy kleszcza na skórze?
Kleszcze bytują przede wszystkim w wysokiej trawie, zaroślach, lasach liściastych, a także w miejskich parkach czy ogrodach. Ich aktywność rozpoczyna się, gdy temperatura przekracza 5–7°C, ale szczyt sezonu przypada na okres od maja do października. Kleszcze atakują nie tylko w lesie - mogą czaić się na niskiej roślinności przy ścieżkach, na obrzeżach trawników, a nawet na placach zabaw.
Są wrażliwe na ruch, ciepło i dwutlenek węgla – w ten sposób lokalizują swoje ofiary. Wbrew obiegowym opiniom, nie spadają z drzew, lecz wspinają się maksymalnie do wysokości kolan lub pasa. Szczególną ostrożność należy zachować po deszczu i w wilgotnych miejscach - to idealne warunki dla tych pasożytów.
Najlepszą formą ochrony przed kleszczami jest stosowanie kilku równoległych metod. Przed wyjściem do lasu lub parku warto założyć ubranie zakrywające ciało: długie spodnie, bluzę z długim rękawem, wysokie skarpetki i czapkę. Spodnie należy wkładać w buty, a koszulę w spodnie - to znacznie utrudnia kleszczom dostęp do skóry. Skuteczne są również repelenty - środki odstraszające kleszcze.
Należy je aplikować zarówno na odsłoniętą skórę, jak i ubranie, zgodnie z zaleceniami producenta. Po powrocie do domu warto dokładnie obejrzeć całe ciało, szczególnie pachwiny, pachy, zgięcia kolan i miejsca za uszami - to ulubione punkty ataku kleszczy. Warto też wykonać „test ubrania” – potrząsając nim lub praniem, zanim trafi do kosza na pranie.
Jeśli zauważysz kleszcza na skórze, należy go usunąć jak najszybciej - najlepiej za pomocą pęsety lub specjalnego przyrządu do wyciągania kleszczy. Pasożyta należy chwycić jak najbliżej skóry i pociągnąć energicznie, prostopadle do ciała - nie wolno go wykręcać ani smarować tłuszczem czy alkoholem. Po usunięciu miejsce wkłucia należy zdezynfekować i obserwować przez kilka tygodni.
W razie pojawienia się rumienia wędrującego (czerwona obręcz z jaśniejszym środkiem) lub objawów ogólnych - gorączki, bólu mięśni, zmęczenia – konieczna jest konsultacja z lekarzem. Im szybciej pasożyt zostanie usunięty, tym mniejsze ryzyko przeniesienia groźnych patogenów. W przypadku podejrzenia boreliozy lekarz może zlecić badania serologiczne lub włączyć leczenie antybiotykiem.
Choć nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie, możliwa jest profilaktyka przed drugą poważną chorobą odkleszczową – kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM). Szczepienie przeciw KZM jest zalecane szczególnie osobom przebywającym na terenach endemicznych, leśnikom, rolnikom, turystom, dzieciom i seniorom. Cykl szczepienia składa się z trzech dawek, z czego dwie pierwsze podawane są w odstępie 1–3 miesięcy, a trzecia po roku.